Moeizame vriendschappen: tips & tricks

Een persoonlijk blog over lessen die ik jaren geleden leerde over moeizame vriendschappen.

Goede vriendschappen zijn onbetaalbaar

Goede vriendschappen zijn veel waard. Dat weten we allemaal. De wetenschap weet het ook: een wetenschappelijk onderzoek dat al generaties lang loopt, wijst uit dat de banden met de mensen om ons heen (familie, partner, vrienden etc.) tot de allerbelangrijkste invloeden horen op onze fysieke en mentale gezondheid én op ons geluk. Ik ben erg dankbaar voor de mooie relaties die ik heb met een aantal mensen om me heen; mijn lief, familie en vrienden.

Het is niet altijd koek en ei

Maar vriendschappen lopen – net als andersoortige relaties – niet áltijd soepel. Dat betekent dat er in elk geval iets van te leren valt, als je dat wilt natuurlijk. Vriendschappen zijn dan als spiegels, waarin je je eigen staat van zijn kunt zien. Maar die je ook dingen leren over wensen en grenzen van de ander. In iedere band ontstaan wel eens (kleine) moeilijkheden, en meestal kom je daar gewoon goed uit samen. Maar niet altijd. In dit blog vertel ik over een vriendschap die eindigde. Eerst iets wat ik van mijn vriend leerde, toen ik hem pas net kende:

‘Aan iedereen met wie je omgaat moet je iets hebben. Iedereen moet iets bijdragen aan je leven, in wat voor vorm dan ook. Het maakt niet uit wat het is, zolang jij het maar de moeite waard vindt.’ – Chiel

Ik was verbaasd toen hij dit jaren geleden voor het eerst tegen me zei. Er kwamen allerlei oordelen in me op: ‘Wat berekenend! Wat inhalig! Wat egoïstisch.’

Goede vriendschappen zijn gestoeld op een goed fundament

Tot het even later bij me doordrong dat dit natuurlijk van twee kanten moet komen, omdat het volgens hem voor iedereen geldt. Degene die met jou bevriend is, moet evengoed voldoende aan jou hebben.

Ik had nog nooit bewust op die manier naar vriendschappen gekeken. Onbewust wel; ik had een bepaald gevoel bij verschillende momenten en bij vriendschappen. Vaak voelde dat heel goed, geweldig of prima, soms was er een naar, zeurderig gevoel, dat ik niet altijd even goed kon plaatsen.

De emotionele bankrekening in vriendschappen

Management-goeroe Steven Covey spreekt over de ’emotionele bankrekening’ die vrienden, geliefden, collega’s en mensen in andere relatievormen bij elkaar hebben. De hoogte van de saldi op beide bankrekeningen bepaalt hoe gezond en hoezeer in balans de relatie is.

De bankrekening wordt aangevuld als mensen aardig, attent, geïnteresseerd, waarderend, betrouwbaar, zorgzaam, loyaal etc. naar je zijn. Dit is deels afhankelijk van wat voor jou van belang is in een relatie. We hebben allemaal verschillende ‘talen van liefde’. Daarover meer in deze blog.

Er worden ook opnames gedaan bij de vriendschapsbanken. Als iemand dingen doet die je juist níet aanstaan, tegen de borst stuiten, tegenvallen, teveel energie kosten of je vertrouwen weg knabbelen, dan daalt het saldo. Hoe rap het saldo daalt hangt ook weer samen met hoe gevoelig je bent voor de verschillende soorten stortingen en opnames.

Voorbeeld van disbalans in vriendschap

Een persoonlijk voorbeeld. Ik had ooit een vriendin die voor mijn gevoel constant beroep op me deed voor support: luisterend oor, erg veel van mijn tijd willen, troost, bemoediging etc. Dag en nacht, en vaak met dezelfde problemen. Het duurde erg lang voor ik doorhad dat ze die problemen niet écht wilde oplossen, maar er liever over wilde praten.

Omdat haar welzijn me aan het hart ging, deed ik jarenlang wat ik kon om er op al die gewenste manieren en momenten voor haar te zijn. Tot ik langzaamaan merkte dat het me teveel werd. Ik gaf structureel te veel. Mijn omgeving zei dat al erg lang, maar toch was het me nog niet gelukt me er voldoende bewust van te worden, laat staan er verandering in te brengen. De bankrekening raakte steeds leger. Want niet alleen werden er structureel opnames gedaan; er werd voor mijn gevoel ook nog weinig teruggestort.

Er waren wel wat leuke dingen die terug kwamen, maar die stonden voor mij niet in verhouding tot de negatieve aspecten van de vriendschap. Die ik hier niet zal toelichten, omdat het inhoudelijke ervan deze blog niet versterkt. Ook hadden we beiden verschillende talen van liefde, waardoor we ook nogal eens langs elkaar heen ‘gaven’. Daardoor werd het verschil tussen beide saldi in mijn beleving steeds groter. (iets wat de ander natuurlijk anders kan ervaren!)

Goedpraten & schuld bij jezelf zoeken

Dat het wat mij betreft echt uit balans was, merkte ik doordat de vriendin mijn problemen, verhalen of vragen niet serieus nam (en ze weg lachte, negeerde of weghoonde) en steevast minder belangrijk achtte dan de hare, waardoor er geen aandacht voor was. Het voelde daarom emotioneel best eenzaam in die vriendschap. Maar omdat ik de neiging heb dingen in mezelf te proberen op te lossen, duurde dit erg lang voort. Ik dacht ook echt dat ik in mijn eentje iets zou kunnen oplossen dat de vriendschap dan zou turnen naar een contact dat voor ons beiden waardevol was. Daar heb ik echt heel bewust voor ‘gestreden’.

Na dit aangekaart te hebben en niet verder te komen, zocht ik het dus weer bij mezelf. ‘Blijkbaar ben ik niet zo’n goede vriendin, dat ze nog steeds met die problemen zit. En misschien communiceer ik niet duidelijk genoeg wat ik zelf nodig heb, dat ze daar geen gehoor aan geeft.’

Feedback uit mijn ontgeving leren horen

Na heel directe feedback daarop uit mijn omgeving (van mensen die wijzer zijn dan ik) en eerlijke zelfreflectie concludeerde ik dat dit niet klopte.

Toch zocht ik er weer andere verklaringen voor. ‘Je kunt nu eenmaal niet meer geven dan je op dat moment hebt te geven,’ en ‘Als je zelf erg vol zit met je eigen problemen, dan is er nog maar bar weinig schrijfruimte op je harde schijf, waardoor het ook onmogelijk wordt om er écht voor een ander te zijn.’ Zo verklaarde ik voor mezelf haar gedrag. En: ‘Goede luisteraars zijn dun gezaaid, die wil iedereen gewoon graag.’

Balans opmaken en er naar handelen

Al kunnen verklaringen waarheden zijn als koeien, iets snappen lost nog geen biet op. Opmerkelijke bijkomstigheid was trouwens dat volgens mijn vriendin wat ik deed structureel ‘te weinig’ was. Ze vond steevast dat ze te weinig aandacht kreeg, al waren we net een week samen op vakantie geweest. Toen besefte ik pas écht dat ik in een ‘zwart gat’ aan het investeren was. Een bodemloze put.

Toen – eindelijk – trapte ik op de rem. Eerst subtiel, nog altijd in de naïeve hoop dat praten tot verandering zou leiden. En steeds grondiger, toen ik merkte dat er desondanks niets veranderde. Ik begon grenzen te trekken.

Gezonde grenzen stellen in vriendschappen

Het zal misschien niemand verbazen, maar bij de eerste kleine stap terug richting mijzelf die ik zette (dat ik voortaan niet meer om 4:00 ‘s nachts wakker gebeld wilde worden voor het urenlang bespreken van steeds dezelfde problemen), leidde tot een schier onuitputtelijke zwik van verwijten bij mijn vriendin. En ze zei:

‘Jemig, wat ben jij egoïstisch geworden zeg!’

Eerst kwetste dat me, later moest ik er érg om lachen. Omdat het enerzijds waar was: ik was op een zeer gezonde manier iets meer aan mezelf gaan denken, mijn grenzen aan het verleggen naar gezondere plaatsen, beter voor mezelf zorgend. Anderzijds was het haar projectie over dat egoïsme. En een manipulatie, om me weer voor haar karretje te spannen.

End of the story

Toen ik voor de laatste keer aankaartte dat de vriendschap in haar huidige vorm voor mij écht niet werkte, hebben we de vriendschap uitgemaakt. Soms is dat beter. In dit geval wel. Ik was erg opgelucht.

Heel af en toe miste ik nadien bepaalde dingen, maar het was hoofdzakelijk een opluchting en een grote bevrijding om de tijd en energie weer aan mezelf te hebben. De negativiteit die echt niet bij me paste kwijt te zijn. Het leuke is: waar je ‘nee’ zegt tegen de een, komt ruimte voor een ander. Voor iemand die beter past bij wie je op dat moment bent geworden. We groeien en ontwikkelen allemaal, en soms passen bepaalde vrienden of kennissen niet meer bij waar je op een bepaald moment staat of wie je bent geworden.

Hoewel het soms pijnlijk is om zo’n besluit te nemen (samen of alleen), ervaar ik het vooral als een verrijking dat ook vriendschappen kunnen doodbloeden of worden beëindigd als dat beter is. Er zijn heel fijne mensen voor in de plaats gekomen, en ik hoop van harte dat dit voor haar ook zo is en dat het haar heel goed gaat.

Lessen uit deze vriendschap

Ik had zoals je leest een hele hoop te leren van deze vriendschap. Waarom ging ik zover? Wat in mijzelf vroeg om heling, voordat ik weer nieuwe, gezondere vriendschappen aan kon gaan? Zie daarvoor ook deze blog. (Gelukkig heb ik heel mijn leven ook altijd een aantal heel fijne en gezonde vriendschappen gehad) Waar ligt mijn grens? Wat wil ik zelf graag ontvangen in een vriendschap? Wat zijn aspecten die ik belangrijk vind? Wat maakt een vriendschap nou echt de moeite waard? Daarmee ben ik aan de slag gegaan.

Wat is er sindsdien veranderd?

Inmiddels ken ik mijn eigen valkuilen in relaties en vriendschappen veel beter. In liefdesrelaties had ik vergelijkbare neigingen. Via o.a. coachingsessies en andere vormen van persoonlijke ontwikkeling heb ik hier meer en meer inzicht in gekregen. Ik besef ook dat zo iemand niet voor niets in mijn leven komt. Het is een samenwerking van twee partijen. Daarom zit ik ook niet meer in de verwijtmodus. Ik denk ook nog steeds dat iedereen handelt vanuit eigen kunnen en dat ligt niet altijd op gelijk niveau.

Maar je hoeft dan nog niet te blijven, dat is altijd aan jezelf vind ik. Ik ben alerter nu op de balans in vriendschappen en herken het eerder als ik de neiging heb te veel te gaan geven of te accepteren dat er weinig terug komt. Wat ik ervan leerde vat ik hier voor iedereen die dat leuk/nuttig vindt samen in de vorm van tips.

Pak pen en papier en schrijf zonder erover na te denken op welke vriendschappen het állerbelangrijkste voor je zijn.

Oefening voor een gezonde balans in je vriendschappen

• Stel jezelf dan de vraag: ‘Wat maakt nou dat deze mensen zo belangrijk/waardevol voor me zijn? Wat voegen zij precies toe aan mijn leven? Welke aspecten aan hen en de vriendschap vind ik hen zo leuk? Wat voor gevoel krijg ik bij deze mensen? Kan ik mezelf zijn bij hen? Vertrouw ik ze?’
• Vraag jezelf dan: ‘Doe ik genoeg voor deze mensen naar mijn eigen maatstaven?’ Handel er eventueel naar.
• Je kunt de vraag ook aan hen stellen: ‘Wat waardeer jij van mij in onze vriendschap? Zijn er dingen die ik doe of zeg die je vervelend vindt?’
• Vanzelfsprekend kun je zelf ook aangeven wat je zelf meer zou willen, of minder. Benoemen wat je waardeert etc.
• Als je de ander feedback geeft, geef dan altijd ik-boodschappen. Begin dus nooit met ‘jij’.
• Zijn er daarnaast ook mensen (die je niet hebt opgeschreven) waar je mee omgaat, maar waar je (als je heel eerlijk bent) niets/heel weinig aan hebt? Stop je er veel in zonder dat er iets terug komt? Is het gelijkwaardig? Is het de moeite om deze personen op te blijven zoeken?
• Heb je liever een paar goede vrienden of een grotere, wat algemenere kring met veel verschillende mensen om je heen?

Nog een aantal inzichten/tips

• Het lichaam liegt niet. Heb je nare fysieke gevoelens (knoop in je maag bv, benauwd, hoofdpijn etc) als je bij iemand bent of er contact mee hebt? Neem ze serieus; onderzoek hoe dat komt. Je kunt er eventueel wat beter op letten hoe het voelt, zeker als je twijfelt.
• Heb je een relatie die niet goed voelt? In dit blog leg ik meer uit over hoe je om kunt gaan met ‘moeizame relaties’.
• Je bent nooit verplicht om een vriendschap te behouden. Je bent altijd vrij om te gaan.
• Vrienden kunnen dingen aan je vragen, maar niets van je eisen.
• Blijf vooral niet alleen lopen met zulk soort uitdagingen. Weet dat je de uitdagingen van je leven niet allemaal alleen hoeft te trotseren. Zoek mensen in je omgeving, of een professional, die je kan helpen om goede stappen te zetten in de richting die voor jou goed voelt. Ik heb er zelf erg lang over gedaan om mijn lessen te leren, dat is misschien niet altijd nodig.

Verder lezen over dit thema

Wil je meer lezen over de emotionele bankrekening? Dan kan ik het boek ‘De zeven eigenschappen van effectief leiderschap‘ van harte aanbevelen. Het boek is enorm verhelderend over hoe je jezelf kunt sturen op een goede manier, en hoe je op een gezonde manier constructieve invloed kunt uitoefenen op je omgeving.

Tot slot: iedereen verdient het om gewaardeerd en gevierd te worden in een vriendschap. Kies voor mensen die jou vieren, niet voor mensen die je aanwezigheid tolereren.

Vriendschappen op de weegschaal leggen is niet nodig

Het is natuurlijk niet nodig om een boekhoudboekje bij te gaan houden van wie wanneer iets voor elkaar doet. Het gaat erom dat het goed voelt voor je. Je lichaam geeft je daarvoor heel goede, duidelijke signalen. Neem die signalen serieus zou ik je willen adviseren, in het belang van je eigen geluk. Wat vind jij van dit onderwerp? Heb je er ervaring(en) mee? Als altijd ben ik benieuwd wat je denkt. Ik schreef ook een paar andere blogs over vriendschappen; die kun je hier lezen.

Ja, ik wil maandelijks de nieuwsbrief ontvangen met aanbiedingen en extra tips.