Verbindende communicatie: waarom het me zo aanspreekt

De kracht van verbindende communicatie

‘Doe alleen dingen wanneer je ze doet met het enthousiasme van een klein kindje dat de eendjes voert,’ aldus de grondlegger van de verbindende communicatie, Marshall Rosenberg. Die zelf overigens spreekt over ‘non-violent communication’. Dit doet me denken aan de uitspraak: ‘If it ain’t a screaming YES, it is a no.’

Als we azijn willen pissen kunnen we direct als kanttekening opmerken: ‘Ik heb welgeteld nooit zin in het uitruimen van de vaatwasser. Laat staan dat ik dit kan doen met het plezier van een kindje dat de eendjes voert.’ Fair point, en ik denk dat er genoeg dingen zijn waarvoor dit geldt. Misschien gaat het meer om zaken die geen gegeven zijn. Of..heb ik misschien nog niet helder welke behoefte het invult als ik een lege vaatwasser heb?

Bij de opleiding ‘Verbindende Communicatie’ waar ik middenin zit, ontstond een interessante discussie. De vraag was: ‘Bestaan er dingen die je echt moet doen?’ Een deelnemer vond van wel. ‘Ik moet nu eenmaal geld verdienen, anders red ik het niet in deze maatschappij,’ gaf hij aan. Vanuit de consequenties is die redenering goed te volgen.

De trainer vulde aan dat achter alle handelingen een behoefte zit die vervult wordt, en mogelijk is er geen “moeten” als helder wordt wat je invult door het doen van de handeling, bijvoorbeeld “geld verdienen”. Is dat zorgen voor (financiële) zekerheid? Is dat een behoefte aan rust en vertrouwen, die worden ingevuld door geld te verdienen? Door daar contact mee te maken ervaar je mogelijk geen moeten meer. Je wordt je bewust van de keus die je maakt, en wat het voor jou invult.

Moeten…of niet?

Toch kun je niet zeggen dat je móét werken. Het heeft geheid consequenties als je het niet doet (zoals elke keuze die heeft), maar moeten…? Wanneer is iets echt moeten? Als er geen alternatief voor is denk ik. Er is een optie om het niet te doen en waar meerdere opties bestaan heb je een keuze, zou ik denken.

Gelukkig was niet de hele training van een filosofisch kaliber. Ik vond het in dit geval zeer waardevol omdat zo’n discussie de kaders duidelijk maakt van wat je leert. Bij mezelf merk ik vervolgens dat ik daarnaast ook verlang naar het praktische en toepasbare, dat weer te vinden valt in het communicatie-model zelf.

We leerden over het (inderdaad zeer pragmatische en) duidelijke model om onze communicatie eerlijker en completer te maken, en er veel meer diepgang aan geven. En last but not least: we leerden hoe we door deze manier van communiceren met de ander in verbinding konden blijven. Ook als het moeilijk is. Hoe pragmatisch en helder het model ook is, Marshall Rosenberg zei hier zelf ook over: ‘Simple, but not easy.’ Zo ervoer ik dit ook.

Kennis nemen van een mondiale mensentaal: die van de menselijke behoeften

In dit mooie gedachtengoed gaat het erom dat ieder mens dezelfde behoeften heeft in het leven. Behoefte aan liefde, rust, verbinding, schoonheid, kennis, delen en nog veel meer. Vanzelfsprekend kan de ene persoon een relatief grotere behoefte hebben aan bijvoorbeeld rust dan een ander. Ook kan dit per levensfase of persoonlijke situatie variëren. Wat ook vaak varieert zijn de strategieën die we inzetten om onze behoeftes te bevredigen. Hierover kunnen we heel eenvoudig ruzie krijgen. Een sprekend en klinkend voorbeeld dat de trainer gaf:

‘Stel dat Trump een grote behoefte heeft aan veiligheid. Je kunt er van alles aan doen om je veilig(er) te voelen. Hij kiest ervoor om een muur te bouwen tussen de Staten en Mexico. Dit is een strategie om de behoefte aan veiligheid te vervullen. En heel veel mensen worden niet blij van deze strategie.’

Omdat de behoefte die onder de strategie ligt onderdeel uitmaakt van een universele taal (die van menselijke behoeften) die we allemaal spreken en verstaan, is dat de plek voor het overleg. De plek waar je, bijvoorbeeld in een conflictsituatie, weer tot wederzijds begrip kunt komen. Omdat je het vanuit je eigen ervaring kunt begrijpen dat iemand zich veilig wil voelen. Tijdens het oefenen moesten we zelf een paar keer een casus inbrengen en hiermee gingen we aan de slag.

Stap 1: kies een objectief gegeven om over te praten

Kies een situatie, zin of vraag uit die je objectief kunt beschrijven. Bijvoorbeeld: ‘Toen je me vorige week vroeg of ik meeging op vakantie.’ Haal alle eventuele subjectiviteit die je hebt toegevoegd uit zo’n zin. Subjectief ziet hij er bijvoorbeeld zo uit: ‘Toen je me weer eens op een kattige manier vroeg of ik meeging’.

Het is belangrijk dat beide partijen zich de situatie herinneren en en deze zien als een feit, zodat er geen discussie over kan ontstaan. Dit is al een uitdaging op zich, dus besteed er voldoende aandacht aan. Als er subjectiviteit in zit, is de kans vrij groot dat de discussie daar over gaat en je niet snel meer tot consensus komt.

Stap 2: beschrijf wat je in dat moment voelde

Beschrijf in een paar woorden met een ik-boodschap hoe het voor jou voelde in die situatie. Bijvoorbeeld: ‘Toen je me vorige week vroeg of ik meeging op vakantie voelde ik enthousiasme en beklemming.’ Kies voor een echt gevoel, en geen quasi-gevoel zoals: aan de kant gezet, op stang gejaagd of aangevallen.

Een kenmerk van quasi-gevoelens is dat ze impliceren dat het aan de ander ligt, en dit is niet zo. Sterker nog: het ligt nooit aan de ander. Onze eigen gevoelens zijn altijd van ons en niet ingegeven door de ander. Ze worden wel getriggerd door hoe we ons laten raken door iets wat een ander zegt of doet.

Onder een quasi-gevoel zit altijd een puurder gevoel, zoals angst, boosheid, plezier of eenzaamheid. Dat is soms even zoeken. Mij leek bijvoorbeeld een realistisch gevoel ‘je verscheurd voelen’. Zonder daarmee naar de ander te wijzen, je laat jezelf namelijk verscheuren. Maar volgens de trainer was ook dit een quasi-gevoel, waaronder bijvoorbeeld onzekerheid kon zitten, of een kluster van gevoelens die pas duidelijk worden als je ze écht gaat voelen.

Stap 3: leg de behoefte bloot die gekoppeld is aan het gevoel

Er zijn gevoelens die je ervaart als één of meerdere behoeftes worden vervuld. En er zijn gevoelens die je ervaart als er behoeften niet worden ingevuld, die wél belangrijk voor je zijn. Gevoelens zijn slechts signalen, en er bestaan geen negatieve of positieve gevoelens. Het is de kunst dié behoeften te vinden waarvan je gevoelens een signaal zijn. Wat een gegraaf, hah

Dat kostte me dan ook de nodige oefening en tijd, want nadenken gaat me altijd al makkelijker af dan direct te voelen hoe iets voelt. Laat staan om daar dan ook nog de behoefte onder te herkennen. Het hielp hierbij als een gesprekspartner suggesties gaf. Zo kon ik bij mijn gevoel blijven en direct voelen of een suggestie klopte of niet.

Als ik er zelf over nadacht was het moeilijker, omdat je in je hoofd niet kunt voelen. Althans ik niet 😉 In het geval van mijn casus werd de toevoeging: ‘Omdat ik behoefte heb aan verbinding met jullie, plezier maken, gek doen en avontuur ervaren, en ook verlang naar tijd en ruimte om me terug te kunnen trekken.’ Het gevoel van beklemming uit stap 2 hing bij mij samen met de angst dat ik de behoefte aan rust niet zou kunnen vinden als we met een grote groep in een Airb&b huis zouden zitten.

Ook zat in de beklemming een gevoel van benauwdheid omdat onze agenda al erg vol is, en ik juist behoefte heb aan wat tijd en ruimte voor mezelf. Wat toch al een uitdaging voor me is, om die voldoende te claimen.

Meer over stap 3 in de verbindende communicatie

Voor hoe je de behoefte aan rust kunt vervullen zijn diverse strategieën te bedenken. Net als voor de behoefte aan verbinding met de anderen, plezier maken en in het avontuur stappen met zijn allen. Niet op vakantie gaan is voor mij een strategie om rust te vinden, en wel op vakantie gaan een strategie om de andere behoeften te vervullen.

Daar kun je samen creatief gaan kijken. Door eerst helder te krijgen welke behoeften de strategie op vakantie gaan voor de anderen vervult. Vervolgens de overlap aan te treffen die we daarin hebben. En dan samen kijken welke andere strategieën we eventueel kunnen vinden om die behoeften voor iedereen te vervullen.

Vanzelfsprekend krijg je door zo te communiceren ook te maken met de gevoelens die anderen hierbij hebben, maar dat geeft diepgang en connectie merk ik. En soms is het ook uitdagend. Bijvoorbeeld als een ander teleurgesteld is, is het voor mij een uitdaging om me niet schuldig te voelen. Met het begrip schuldgevoel werd in de training overigens direct korte metten gemaakt.

‘Schuldgevoel is een quasi-gevoel en gaat ervan uit dat we verantwoordelijk kunnen zijn voor hoe een ander zich voelt. Dit is nooit het geval. We zijn verantwoordelijk voor ons eigen gevoel en zo kun je nooit iemand teleurstellen. Wel kan iemand verdrietig zijn omdat je ervoor kiest niet mee te doen aan het vervullen van een behoefte die hij of zij heeft. Omdat je zelf een andere behoefte invult. En daar kun je het samen over hebben. Interessant he?

Stap 4: Een (aangekleed of naakt) verzoek doen aan de ander

Vervolgens bepaal je wat je aan de ander wilt vragen of voorstellen. Een voorbeeld van een naakt verzoek: ‘Kun je alsjeblieft de komende vijf minuten alleen maar naar me luisteren?’ Een aangekleed verzoek daarentegen bevat ook de gevoelens die je hebt en de behoeften die eronder liggen. Bijvoorbeeld: ‘Als je vraagt of ik meega op vakantie voel ik zowel enthousiasme als beklemming, omdat ik zowel verlang naar verbinding en plezier met jullie, als naar rust en tijd voor mezelf. Zou je morgen tijdens het etentje met me willen kijken of we een alternatief kunnen vinden voor de vakantie, waarbij we zoveel mogelijk tegemoet komen aan onze beider behoeften?’

Belangrijk hierbij is om het verzoek praktisch uitvoerbaar te maken, positief geformuleerd en idealiter ook met een voorgestelde tijd en plaats erbij. Iets waar de ander gemakkelijk ja of nee op kan zeggen. Want ‘nee’ kan natuurlijk ook als antwoord terugkomen. Maar ik heb geleerd dat onder iedere ‘nee’ een ‘ja’ te vinden is. Daarbij is het een kwestie van de juiste vragen stellen om te achterhalen wat voor die ander wel werkt, wanneer dat past etc.

Verder lezen over deze communicatie methode

Het mooie van de methode vind ik dat je met elkaar in verbinding kunt blijven, zelfs als het moeilijk is. Er hoeft geen ruzie te ontstaan, onduidelijkheid of kille afstand. Onbegrip of verwijt. Als je via deze verbindende communicatie-methode in gesprek gaat, zijn de uitkomsten vaak anders. Zo leer je samen, en verdiep je je contact. Ik blijf er de komende tijd mee door-oefenen, en kijk uit naar de volgende vier trainingsdagen over verbindende communicatie. Deze gaan o.a. over empathie voor de ander hebben. Ik ben benieuwd! Spreekt verbindende communicatie jou net zo aan als dat het mij doet?

Via deze link lees je meer informatie over de verbindende communicatie-opleiding die ik doe. De training is gebaseerd op het gedachtegoed van Marshall Rosenberg. Het boek over dit onderwerp dat hij schreef over verbindende communicatie kan ik ook van harte aanbevelen. Zin in meer inspirerende boekentips? Check dan hier mijn lijstje met mijn favoriete boeken over persoonlijke ontwikkeling.