Coaching: over het verlangen naar praktische begeleiding. ‘Ik wil niet iemand die met me meepraat, of meehuilt, ik wil nu echt verandering.’ Klare taal tijdens een intakegesprek in mijn coachpraktijk. Daarna vervolgde de man die tegenover me zat iets zachter: ‘Weet je, ik ken de theorie wel… Ik weet zelf heel goed wat ik verkeerd doe, al mijn hele leven lang doe ik dit zo. Eerlijk gezegd weet ik ook precies wat ik anders zou moeten doen, maar ik dóé het niet. Op een of andere manier lukt het me niet om van de theorie de praktijk te maken.’ 

Vanuit het verlangen om van theorie tot actie te komen, leek het hem logisch om dit keer een pragmatische, praktische begeleidingsvorm te kiezen om hem op weg te helpen: coaching. ‘Ik heb al zoveel met psychologen gepraat over wat er in het verleden is gebeurd, en dat is waardevol voor het verwerken van oud zeer. Maar daarmee heb ik de patronen niet kunnen doorbreken waar ik elke dag en op elk vlak van mijn leven last van heb.’ 

Wat win je ermee om dingen bij het oude te laten?

Tot nu toe wint de man tegenover mij waarschijnlijk genoeg met het voortzetten van oud gedrag, anders deed hij het namelijk niet. Daarom is het zó belangrijk om te onderzoeken wat het dan precies oplevert en wat je voorkomt door dingen op de oude manier te doen. In dit geval was het verlangen van de cliënt om direct anders te kunnen handelen niet metéén haalbaar. Ondanks het grote inzicht dat hij had in zijn eigen valkuil, was er nog een extra laag te verkennen, waar ook hij nog niet was geweest. Om nog beter te begrijpen wat hem nou écht weerhield om anders te handelen dan hij tot nu toe had gedaan.

Waar dit specifiek bij deze man aan lag, werd in het halfuur erna steeds wat duidelijker. We onderzochten wat het tot nu allemaal had opgeleverd en voorkomen door dingen op de oude manier te doen. Iets wat ik doorgaans vaak onderzoek in de Krachtige Veranderingen-sessie. Omdat ik daarbij zo’n super handig spel kan gebruiken dat helpt de (on)bewuste drijfveren en beschermingsmechanismen op tafel te brengen.

Maar dat voert veel te ver voor een eerste, verkennend gesprek. Daarin wil ik me vooral een beeld vormen van wie iemand is, en een stuk van diens verhaal horen. En natuurlijk waar iemand tegenaan loopt, en waar hij naar verlangt op dat punt. 

Lastige ervaringen uit het verleden spelen een flinke rol

We doen en laten ontzettend vaak dingen op basis van eerdere ervaringen, die pijnlijk zijn geweest. Er treedt na zo’n nare ervaring vaak een beschermingsmechanisme op. Wanneer we vervolgens nieuwe situaties tegenkomen, waarbij we (onbewust) vermoeden dat we risico lopen op vergelijkbare pijn, proberen we dat te voorkomen. We stellen ons in het leven na het eerste, pijnlijke incident op zo’n manier op dat het risico op het opnieuw beleven van vergelijkbare pijn zo klein mogelijk is. Zo houden we ons eigen gedrag en houding in toom. Een klein voorbeeld om het wat duidelijker te maken: stel dat je eens bent uitgelachen omdat je volgens de toeschouwers heel raar danste, dan ben je daarna op je qui-vive en is de neiging om de dansvloer op te stappen misschien veranderd of zelfs verdwenen. Of je bent je op de dansvloer vervolgens telkens hyper-bewust van de blikken van andere mensen daar. 

Als dit lang genoeg duurt en op meerdere terreinen vat krijgt, voelt het alsof het speelveld van ons leven steeds een beetje kleiner wordt. Angst heeft namelijk de neiging om groter te worden, waardoor je wereld steeds kleiner wordt. Omdat je steeds minder soepel en makkelijk beweegt en steeds een beetje minder ruimte durft in te nemen en steeds meer gaat nadenken over alles. 

Het helpt om daar licht op te schijnen. Het eventuele resterende oude zeer naar boven te laten komen, en daarna te onderzoeken in hoeverre het beschermingsmechanisme vandaag de dag nog steeds nodig is. Daar kun je dan in gaan experimenteren en voorzichtig door oefening en evaluatie veranderen. Eerst verkennend wat de bandbreedte is van wat degene aan tafel aandurft en aan wil. 

De kracht van je eigen invloed weer in jezelf vinden

Het werd het deze jongeman helder dat de enige persoon die de vertaling naar de praktijk kon maken, hijzelf was. Wijzen en wachten heeft geen zin. Vanuit het onderzoek bij wie en waar en wanneer dit patroon ontstaan was komen natuurlijk vanzelf namen van anderen naar boven. Mensen die een rol in een nare situatie uit het verleden hebben gespeeld. Voor het stilstaan bij de gevoelens die dit nog steeds oproept is altijd ruimte in de coaching. 

Maar het daarbij laten is zinloos en ook absoluut niet het primaire doel van coaching. Want dan versterk je het gevoel en de positie van het slachtofferschap. In die slachtofferrol/-positie zit je vast en kun je geen kant op. De uitnodiging aan iemand dit bij zichzelf herkent, is terug te komen naar het punt waarop je zelf verantwoordelijkheid neemt voor hoe het nu met je gaat, wat je nodig hebt. En in coaching samen te onderzoeken welke stappen je kunt maken om uit het oude patroon te komen. Het punt vinden en innemen waar vandaan je weer zelf invloed kunt uitoefenen voelt vaak als een bevrijding.

In coaching de andere optie afwegen

We maakten de afweging: ‘Wat kost het je om het dit keer anders te doen? Wat is daar het risico van? En wat zou het je op kunnen leveren? En uiteindelijk: Welke optie zou nu het beste voor jou zijn?’ We legden de oude manier en de mogelijke nieuwe manier denkbeeldig op een weegschaal. ‘Welke kant weegt nu het zwaarst voor je? Wat is nu je beste optie?’ vroeg ik. Dat was voor hem duidelijk de nieuwe manier. ‘En wil je die uitproberen?’ De vervolgvraag.

De ‘Ja,’ die daarop volgde was nog niet met overtuiging. Dus onderzochten we wat daar gaande was. En aan de hand van een concreet voorbeeld onderzochten wat er nodig was om een stap te zetten om de theorie tot leven te wekken in het dagelijks leven. Als experiment. ‘Je pint jezelf met het uitproberen niet vast aan een nieuwe handelingswijze die je voortaan áltijd zo moet uitvoeren. We gaan na het experiment evalueren hoe dit voor je is geweest, om te zien of het daadwerkelijk beter voor je is geweest. En van daaruit kijken we weer verder.’ 

Het beschermingsmechanisme brengt een escape in

En toen gebeurde er iets opmerkelijks met het beschermingsmechanisme. Het roerde zich opnieuw in het gesprek. Het bood zichzelf hardop een sluiproute aan: ‘Maar tussen nu en het moment dat ik het ga doen, kan nog een hoop gebeuren…’

Ik liet een stilte vallen en spiegelde toen wat ik hem hoorde zeggen en zag doen. Hij erkende dat hij een vluchtroute voor zichzelf uitstippelde. Een route die hem de gelegenheid bood om toch als het nodig was maar in het oude beschermende gedrag terug te stappen. ‘Wat zou er zoal kunnen gebeuren volgens jou in die tussentijd?’ vroeg ik. ‘Ik zou alsnog ‘Ja’ kunnen zeggen, zoals ik tot nu toe heb gedaan. En ik zou ook toch nog wat rotklusjes op me kunnen nemen…’ gaf hij aan. ‘Als een compromis.’ Het beschermingsmechanisme ging in onderhandeling. 

Je maakt zelf de keuze en niemand anders

Daarop liet ik de keuze opnieuw bij mijn gesprekspartner. En omdat de keuze opnieuw bij hem lag, bleef hij zelf in de bestuurderstoel, met het stuur in handen. Zou hij een u-turn maken om op de oude weg te blijven, of toch die andere weg inslaan?

We verkenden de verschillen van het korte- en langetermijn gewin van beide keuzes en hij wilde toch voor de nieuwe weg gaan. ‘Wat heb je nodig om dat deze keer ook inderdaad uit te proberen?’ Een vraag die ik al een paar keer had gesteld, maar die nog steeds belangrijk was. Vanwege de angst die hem parten speelde. We gaven het experiment op zo’n manier vorm dat het haalbaar was. Bekeken de bij hem aanwezige interne en externe hulpbronnen en hoe die erbij zouden kunnen helpen. 

De bekende weg naar minder ruimte, of de spannende nieuwe?

Hij bemerkte dat hij doorgaans koos voor de weg van de minste weerstand, waarbij hij zich geaccepteerd voelde door anderen. Maar wel steeds over zijn eigenlijke grens heen ging. En dat is pijnlijk. Daarover gaat je hele systeem protesteren. Om je te wijzen op de mogelijkheid om het anders te doen, op een manier die gezonder en authentieker is. Een manier die voor de korte termijn heel spannend kan voelen, maar op de lange termijn het effect sorteert dat je dichter bij jezelf staat. Dat je steviger in jezelf verankerd bent. Dat je je grenzen (er)kent en ernaar handelt. Omdat de liefde voor jezelf steeds een beetje groter wordt. 

In coaching help ik mensen heel graag om van de theorie eindelijk de praktijk te maken. En om gewoon zélf te ervaren wat er in de zelfhulpboeken staat beschreven. 😉

Coaching: het verlangen naar praktische begeleiding

Coaching: het verlangen naar praktische begeleiding. Ik herken van vele coachees (en ook van mezelf soms) de vraag van mensen die veel gepraat en gelezen hebben, en het prima weten. Maar die toch blijven huiveren om een nieuwe manier uit te proberen. 

En jij? Herken je dit ook van jezelf? Dat je veel boeken gelezen hebt, en wel weet wat er niet zo lekker loopt? En ook weet je wat je in feite anders zou moeten? Maar lukt het maar niet om dit ook echt te dóén? Ik ben benieuwd naar je reactie.